Czy zdarza się obserwować ludzi wokół? Siedząc na przystanku, w poczekalni u lekarza, w pracy podczas rozmowy z klientem, czy w domowym zaciszu z bliskimi? Warto zwrócić uwagę na ich ruchy ciała, gesty, czy mimikę. Jak układają dłonie, czy krzyżują nogi? Co zdradza pocieranie karku, drapanie za uchem czy dotykanie nosa? Każdy z tych drobnych gestów to element komunikacji niewerbalnej, która mówi więcej, niż mogłoby się wydawać.

Komunikacja niewerbalna, inaczej mowa ciała, to wszystko, co przekazujemy bez użycia słów. Składają się na nią wygląd fizyczny, ruchy, gesty, mimika twarzy, kontakt wzrokowy, a nawet sposób wykorzystania przestrzeni i czasu podczas spotkania. Każdy z tych elementów niesie ze sobą komunikat – wzmacnia przekaz, buduje zaufanie lub, jeśli jest nieodpowiedni, może zniweczyć nasze intencje. Niewerbalne przekazy to całość wielkiego schematu komunikacji społecznej, w której w skład wchodzi również komunikacja werbalna.

---

Komunikacja niewerbalna to zespół niewerbalnych komunikatów nadawanych i odbieranych przez ludzi na wszystkich niewerbalnych kanałach jednocześnie.

---

Moc komunikatów niewerbalnych

Zbyt często niedoceniamy siły komunikacji niewerbalnej. Albert Mehrabian, badacz komunikacji, sformułował tzw. „regułę 7-38-55”, która wskazuje, że w przekazie emocji i postaw słowa stanowią jedynie 7% całego przekazu, ton głosu aż 38%, a mowa ciała aż 55%. Choć reguła dotyczy przede wszystkim komunikacji emocjonalnej, jasno pokazuje, jak ogromną rolę odgrywają niewerbalne elementy naszego przekazu.

Porozumiewamy się nie tylko słowami, ale również „językiem” ciała. Postawa, mimika, gesty, a nawet dystans między rozmówcami są nośnikami informacji, które mogą wzmacniać komunikat werbalny lub zupełnie zmieniać jego znaczenie. Właśnie dlatego inne kanały – zwłaszcza niewerbalne, takie jak ton głosu czy wizualny przekaz – odgrywają kluczową rolę w komunikacji społecznej.

Co więcej, ciało „źle kłamie”. Nawet gdy próbujemy ukryć prawdziwe emocje, nasza mimika, gesty czy ton głosu często zdradzają, co naprawdę myślimy lub czujemy. Umiejętność obserwowania zarówno własnej mowy ciała, jak i sygnałów wysyłanych przez rozmówców, pozwala zrozumieć, jaki komunikat jest faktycznie przekazywany. Spójność między komunikacją werbalną a niewerbalną to klucz do skutecznej komunikacji. Jej brak natomiast może prowadzić do nieporozumień i utraty zaufania.

MIMIKA

Wyraz twarzy – najważniejszy sposób przekazu o Twoich emocjach. Nasza twarz zdradza najwięcej: śmieje się, dziwi się lub kłamie.

 

.

 

Kontakt wzrokowy – osoby unikające kontaktu wzrokowego nie wzbudzają zaufania, więc podczas przyjacielskiego kontaktu patrzmy rozmówcy w oczy przez ok. 60 — 70% rozmowy. I pamiętaj, że nagłe przerwanie kontaktu wzrokowego oznacza niechęć, poczucie winy, chęć ukrycia czegoś, opór lub znudzenie i chęć odejścia.

---

 

GESTYKULACJA

Gestykulacja, czyli ruchy rąk, nóg, głowy – całego ciała. Dla mnie najbardziej zdradzające postawę adresata jest jego drapanie (pocieranie) ucha, co często oznacza nieszczerość, zażenowanie, chęć ukrycia czegoś. Natomiast pocieranie karku to oznaka frustracji bądź gniewu. I najlepszy przykład to pocieranie nosa lub jego okolic, często oznaczający kłamstwo lub zażenowanie.

.

---

 

POZYCJA CIAŁA

Pozycja ciała wyraża przede wszystkim stan napięcia lub rozluźnienia, swobody. Może być otwarta lub zamknięta.

.

---

 

DYSTANS FIZYCZNY – STREFY

Granice dystansu fizycznego między rozmówcą wyczuwamy intuicyjnie. Najbardziej znany podział przestrzeni zaproponował Edwad Hall. Wyznaczając cztery strefy: intymną, osobistą, społeczną i publiczną.

.

Komunikacja niewerbalna. Mimika, gesty, dystans, postawy…

Pamiętaj, że przybliżenie się do rozmówcy sygnalizuje dążenie do bliższego kontaktu, rosnące zainteresowanie oraz poczucie bezpieczeństwa. Natomiast oddalanie się to poczucie zagrożenia, dyskomfort psychiczny.

---

 

DŹWIĘKI PARALINGWISTYCZNE

Ach, te nasze westchnienia, pomruki… Są one przede wszystkim wyrazem ekspresji uczuć. To wszelkie odgłosy, które nie tworzą słów i ich części; wokalizacje tzn. płacz, sapanie, gwizdanie, jęki, śmiech, przydźwięki w rodzaju „eee” (mega irytujące), „yyy”; śmiech, płacz, westchnienia, ziewanie, mruczenie, gwizdanie itp. Używamy je także jako wtrącenia podczas aktywnego słuchania. 

 

---

 

DOTYK – KONTAKT FIZYCZNY

Spełnia ogromna role w budowaniu poczucia bliskości lub dystansu między ludźmi.

---

 

KANAŁ WOKALNY

Każda intonacja, akcentowanie. Jest to barwa głosu, rytm mówienia, szybkość mówienia, wysokość głosu.

 

---

 

ELEMENTY ŚRODOWISKA ZEWNĘTRZNEGO

Przestrzeń spotkania rozmówców. Ważna jest atmosfera, charakter tego miejsca, a tworzą je m.in. wielkość przestrzeni, kolory, meble, oświetlenie, dźwięki, zapachy, obecność innych osób.

 

Komunikacja niewerbalna to jeden z najważniejszych aspektów naszego codziennego funkcjonowania, choć często niedoceniany. Jej rola wykracza daleko poza gesty i mimikę – to złożony system, który wpływa na nasze relacje, sposób odbierania innych i skuteczność w porozumiewaniu się. Dzięki zrozumieniu mowy ciała możemy nie tylko lepiej zrozumieć innych, ale także świadomie wpływać na to, jak jesteśmy postrzegani.

Fascynujące ciekawostki o komunikacji niewerbalnej

1. Uniwersalne emocje
   Paul Ekman, światowej sławy psycholog, zidentyfikował siedem uniwersalnych emocji, które można odczytać z wyrazu twarzy: radość, smutek, strach, złość, zaskoczenie, pogarda i wstręt. Te emocje są rozpoznawane na całym świecie, niezależnie od różnic kulturowych.
2. Kłamstwo w gestach
   Nasze ciało często zdradza, gdy nie jesteśmy szczerzy. Przykładem może być dotykanie twarzy, nosa lub ust podczas rozmowy. Takie gesty są podświadomym sygnałem, że coś ukrywamy. Poczytaj więcej o kłamstwie.
3. Kontakt wzrokowy a zaufanie
   Utrzymywanie kontaktu wzrokowego przez 60–70% rozmowy wzmacnia poczucie zaufania i bliskości. Unikanie spojrzenia w oczy może sugerować niepewność lub nieszczerość, ale zbyt intensywne patrzenie może być odebrane jako agresywne.
4. Znaczenie dystansu
   W różnych kulturach odległość między rozmówcami ma inne znaczenie. Na przykład w krajach skandynawskich większy dystans jest oznaką szacunku, podczas gdy w krajach latynoskich bliskość sygnalizuje przyjaźń i zaangażowanie.
5. Uśmiech jest zaraźliwy
   Badania pokazują, że obserwowanie uśmiechu u innych automatycznie wywołuje u nas podobną reakcję. To mechanizm związany z neuronami lustrzanymi, który wspomaga budowanie relacji społecznych.

Nauka płynąca z komunikacji niewerbalnej

Umiejętność rozpoznawania i wykorzystywania mowy ciała przynosi korzyści w każdej dziedzinie życia. Gesty i mimika to nie tylko wyraz emocji, ale także sposób na wzmacnianie relacji i unikanie konfliktów. Przykładowo, świadome utrzymanie otwartej postawy podczas rozmowy może zwiększyć zaufanie rozmówcy i ułatwić osiągnięcie porozumienia.

Dlaczego warto doskonalić mowę ciała?

Komunikacja niewerbalna to narzędzie, które pomaga nie tylko lepiej zrozumieć innych, ale także świadomie kreować własny wizerunek. To ona nadaje słowom głębię i pozwala budować silniejsze relacje. Warto pamiętać, że:

• ciało często mówi więcej niż słowa,
• świadomość mowy ciała pozwala unikać nieporozumień,
• obserwowanie gestów i mimiki innych rozwija intuicję i empatię.

Komunikacja niewerbalna jest niczym uniwersalny język, który pozwala nam porozumiewać się ponad słowami. Jej zrozumienie otwiera drzwi do bardziej autentycznych relacji, skuteczniejszej współpracy i głębszego zrozumienia samych siebie. Obserwuj, ucz się i eksperymentuj z własną mową ciała – dzięki temu twoje słowa będą miały jeszcze większą moc.

Bibliografia

• Brian Spitzberg, Kevin J Barge, P Shewryn Morreale, Komunikacja między ludźmi, Wydawnictwo Naukowe Pwn, 2015
• Carol Goman Kinsey, Komunikacja, pozawerbalna. Znaczenie mowy ciała…, Wyd. Studio Emka, 2012 
• Monika Maj-Osytek, Komunikacja niewerbalna, Wyd. Edgard, 2014 
• Beata Rzepka, Efektywna komunikacja w zespole, Wyd.Edgard, 2014 
• Allan, Barbara Pease, Mowa Ciała, Wyd. Rebis, 2017