Czym jest osławiona burza mózgów? Czy uczestniczyłeś kiedyś w takiej kreatywnej dyskusji? Pewnie tak, a może i nawet o tym nie wiesz, nie zauważając tego podczas burzliwej wymiany zdań i rzucania pomysłów rozwiązania danego problemu. Dowiedz się jak przeprowadzić burzę mózgów oraz poznaj dwie najpopularniejsze techniki jej przeprowadzania – Mapę Myśli oraz technikę 5xWHY.
Burza mózgów łączy swobodne, nieformalne podejście do rozwiązywania problemów z myśleniem bocznym. Co to oznacza? Burza mózgów ma zadanie zachęcić ludzi do wymyślania pomysłów, które na pierwszy rzut oka mogą wydawać się nieco szalone. Niektóre z tych pomysłów pozwalają stworzyć oryginalne, kreatywne rozwiązania problemu, podczas gdy inne mogą wywołać jeszcze więcej pomysłów. Jest to pewnego rodzaju proces w myśleniu kreatywnym.
Czym jest burza mózgów?
Burza mózgów (ang. brainstorm) to generowanie wielu radykalnych, kreatywnych pomysłów. Termin ten został stworzony przez kierownika reklamy Alexa Osborna w latach 50. XX wieku. Burza mózgów to technika, w której grupa ludzi spotyka się, aby wygenerować nowe pomysły dotyczące określonego obszaru zainteresowań, przy zastosowaniu określonych zasad, które usuwają zahamowania, by ludzie mogli swobodniej myśleć i poruszać się w nowych obszarach myślenia. Istnieje również metoda indywidualnej burzy mózgów.
4 zasady burzy mózgów wg Osborna
- Skup się na ilości (czyli pomysły, pomysły i jeszcze raz pomysły)
- Powstrzymaj krytykę (na ocenę przyjdzie czas później)
- Witamy niezwykłe pomysły (czytaj szalone, niepoważne, dziwne)
- Łącz i ulepsz pomysły (z powstałych twórz kolejne, nowe pomysły)
Podstawowe warunki przeprowadzenia burzy mózgów
1. Jaki masz problem? Zadaj pytanie
Aby przeprowadzić burzę mózgów musisz mieć konkretny problem do analizy. Najlepiej, by był on wyrażony w postaci pytania. Pamiętaj, problem musi być wyjaśniony w taki sposób, by wszyscy członkowie grupy zrozumieli jego istotę. I teraz: głównym priorytetem burzy mózgów jest ilość pomysłów ponad ich jakość . Tak, dobrze to czytasz: ilość, a nie jakość. Burza mózgów jest pierwszym krokiem w fazie badania nowego projektu, dlatego ważne jest, aby być otwartym na wszystkie pomysły i możliwości. Problemy pojawiają się, gdy członkowie zespołu odfiltrowują dobre pomysły od niezbyt dobrych, z obawy przed odrzuceniem lub osądem. Więc zanim rozpoczniecie sesję przygotuj odpowiednio problem – pytanie. Daj także czas uczestnikom na przygotowanie się do niej, w razie potrzeby niech odpowiednio wcześniej zbierają fakty i informacje dotyczące omawianego problemu.
2.Kto uczestniczy w burzy mózgów?
Tam, gdzie to możliwe, uczestnicy powinni pochodzić z wielu różnych dyscyplin – szukamy mieszanej grupy kobiet i mężczyzn, ekspertów i laików. Grupa może zawierać, menedżerów, pracowników, osoby z różnych szczebli w firmie, ponieważ każdy z nich może mieć pomysły, które mogą pomóc w rozwiązaniu problemu. Ten przekrój doświadczenia może uczynić sesję bardziej kreatywną. Grupy od 5 do 7 osób są zazwyczaj najbardziej skuteczne. Oczywiście każda sesja powinna mieć lidera – moderatora, który czuwa na jej prawidłowym przebiegiem.
3. Gdzie przeprowadzać burze mózgów?
Burze mózgów możesz przeprowadzić w każdym miejscu. Taka otwarta dyskusja nie musi mieć jedynie miejsce w wielkiej, poważnej w sali konferencyjnej. Oczywiście, miejsce sprzyja realizacji założonego planu, ale musi być dostosowane do uczestników. Obecnie stosuje się także burze mózgów online, gdzie wirtualne zespoły współgrają ze sobą w celu kreatywnego obmyślania nowych sytuacji.
Co „realnie” robimy podczas burzy mózgów? Przebieg:
Mamy już problem, lidera (moderatora) i grupę ludzi. Idźmy schematem: wprowadzenie – zbieranie pomysłów – analiza. Siadamy w wyznaczonym miejscu, najlepiej w półkolu. I po kolei rzucamy swoje pomysły. Jeden po drugim, jak najwięcej pomysłów na rozwiązanie danego problemu. Oczywiście, wszystkie pomysły są zapisywane przez lidera w miejscu ogólnie dostępnym, widocznym dla wszystkich członków grupy. Przykładowo listę pomysłów można tworzyć na tablicy lub flipcharcie, przy czym nie odnotowujemy pomysłów słowo po słowie, ale staramy się używać słów kluczowych lub ważnych krótkich fraz. Głosu udziela lider oraz nie notujemy autora pomysłu. Zatem, wszyscy uczestnicy burzy mózgów przedstawiają swoje (nawet najbardziej szalone) pomysły, mogą też powstałe już pomysły łączyć w nowe, bardziej kreatywne. Pytania pomocnicze, które możemy zadawać podczas burzy mózgów:
Czy możesz to:
- zmienić/dopasować?
- zastąpić?
- przekształcić?
- zmniejszyć/powiększyć?
- wykorzystać inaczej?
- odwrócić?
- połączyć?
Bardzo ważne: tu nie ma miejsca na destrukcyjną krytykę, osąd. Dopiero gdy sesja burzy mózgów się zakończy pomysły zostaną ocenione (powtarzam ocena następuje zawsze po zamknięciu sesji). Podczas oceny będziemy wybierać pomysły do dalszej pracy.
Jak oceniać pomysły?
- Spośród stworzonej listy pomysłów wyeliminuj duplikaty
- Przejdź do meritum: dyskutujemy, oceniamy, analizujemy, wszystko w duchu zespołowej kultury i szacunku. Krytyka musi być konstruktywna. Możesz rozdać każdemu uczestnikowi określoną liczbę naklejek, które ten następnie umieszcza przy pomysłach, które najbardziej mu się podobają. Mogą być naklejki, ale także możesz rozdać markery do zaznaczania kropek. Chodzi o to, by każdy z uczestników dysponował takim samym narzędziem i w takiej samej ilości przyznawał rozdawał aprobujące „punkty”.
Po wybraniu najważniejszych punktów możemy przejść do podsumowania. Opisujemy wybrane rozwiązanie i określamy plan wdrożenia go (lub ich). Standardowa sesja burzy mózgów trwa od 30 minut do 1 godziny.
Ocenianie
Pamiętaj: podczas sesji burzy mózgów ludzie powinni unikać krytykowania lub nagradzania pomysłów. Ocena i analiza na tym etapie hamuje generowanie pomysłów i ogranicza kreatywność. Czas na ocenę pomysłów przychodzi pod koniec sesji lub na jej drugim spotkaniu – wówczas szukamy narzędzi, rozwiązań, stosując już konwencjonalne podejścia. Grupowe burze mózgów mają za zadanie zachęcić do współpracy grupowej, eliminując jednocześnie osąd.
Indywidualna burza mózgów
Zawsze możesz przeprowadzić indywidualną burzę mózgów. Określ problem, który chcesz rozwiązać, zapisz go jako pytanie. Następnie przez dany czas (załóżmy 20 minut) spisuj wszelkie pomysły dotyczącego jego rozwiązania, notuj słowa kluczowe słowa i krótkie frazy. Nie oceniaj w myślach żadnych swoich pomysł. Twoim zadaniem jest tylko (i aż) spisywać pomysły z głowy. Następnie łącz i oceniaj pomysły. Znajdź trzon rozwiązania.
Czy istnieje przepis na najlepszą burzę mózgów?
Oczywiście, że nie, technik jej przeprowadzania jest mnóstwo. Można ograniczyć się do standardowej wersji lub łączyć ją z wymyślnymi metodami. Przykładowo masz do dyspozycji: mapowanie myśli, 5x WHY, technikę drzewa, technikę odwróconej burzy mózgów, starbursting, kompensacje mózgu (burza mózgów online), dyskusja 66, burze mózgów Round Robin, metoda 635… Poniżej przedstawiam dwie kreatywne techniki: mapowanie myśli oraz 5Xwhy.
Mapy umysłu
Mapowanie myśli (ang. mind mapping) to metoda notowania i porządkowania informacji, wykorzystywana na potrzeby wyszukiwania nowych innowacyjnych rozwiązań istniejących problemów. Technika tworzenia map myśli polega na zapisywaniu informacji przy jednoczesnym posługiwaniu się obrazem i tekstem, przy czym kładzie ona zasadniczy nacisk na formę obrazowania myśli. Dzięki użyciu słów, symboli, kolorów, rytmu, efektu trójwymiarowości itd. uaktywniają się wszystkie ośrodki mózgu, a to wszystko sprzyja myśleniu twórczemu, wielokierunkowemu, a nie nudnemu i odtwórczemu.
Mapy myśli porządkują pomysły w formie koła, owalu. Pomysły to gałęzie, które promieniują od centrum, w którym występuje problem, pytanie. Pomysły, które są skojarzeniami innych pomysłów, mogą być podgałęziami wywodzącymi się z głównych gałęzi.
Jak wykonać mapę myśli?
- Narysuj na środku pustej kartki koło w którym wpiszesz myśl przewodnią, hasło lub problem, który chcesz rozwiązać.
- Wycieniuj lub pokoloruj centralny obrazu w celu jego wyszczególnienia oraz narysowanie pierwszej głównej gałęzi (grubej linii, która promieniuje od środka mapy).
- Twórz gałęzie drugiego, trzeciego (i kolejnego) poziomu dla pobocznych i powiązanych pomysłów. Dorysuj puste gałęzie, aby mózg sam wymyślił co masz do nich dopisać.
- Używaj obrazków wszędzie, gdzie to możliwe, gdyż obrazy pobudzają pamięć.
- Dodawaj łączniki pomiędzy gałęziami w celu wzmocnienia i podkreślenia siły powiązań
Spójrz na poniższe video, odcinek 4 – rewelacyjne wytłumaczenie tej metody:
Źródło: https://www.pearson.pl/jezyk-angielski/konferencje-i-szkolenia/filmy-szkoleniowe/mnemotechniki-jako-wsparcie-w-nauce-jezykow-obcych/
W trakcie tworzenia mapy myśli możesz używać różnych kolorów, piktogramów, ikon oraz rysunków, a zarazem słowa kluczowe zapisywać wyraźnym pismem. Stosuj odpowiednie frazy, nie rozpisuj się, tworzysz mapę z określeniami i definicjami. Mapowanie myśli wymaga nieco doświadczenia, ale jest dobrą zabawą i ułatwia ludziom kojarzenie.
Metoda 5 WHY
Mając nawet niewielkie doświadczenie przebywania z dziećmi, wiesz już jak brzmi metoda 5 why ? Odpowiadasz na pytanie malucha, po czym następuje kolejna seria pytań „Dlaczego? Dlaczego? I jeszcze raz dlaczego?” I w tym przykładzie jest coś na rzeczy, ponieważ do niej odnośni się metoda stworzona przez Taiichi Ohno. 5 Whys to standardowy proces analizy przyczyn – dotarcia do sedna problemu. 5 Whys jest po prostu tym, co brzmi: pytając w kółko „dlaczego?” chcesz dotrzeć do źródła przeszkody lub niepowodzenia. Ta technika zachęca do otwartego dialogu, który może wywołać nowe pomysły na problem, niezależnie od tego, czy jest on wykonywany indywidualnie czy z grupą.
Metoda “5 dlaczego” może wydawać się stosunkowo prosta, ale wymaga od nas myślenia, inteligentnego zadawania pytań, a także dyscyplinę i wytrwałość w jej stosowaniu. Pierwsze pytanie “Dlaczego… ” prowadzi do sformułowania kolejnego “Dlaczego…”. Nie zawsze jednak jest możliwe jest natychmiastowa odpowiedź na zadane pytanie, wówczas być może będziesz musiał zebrać i przeanalizować więcej informacji. Pamiętaj, że “5” to tylko liczba, co oznacza pytaj “dlaczego” tyle razy, ile potrzebujesz, aby ukończyć proces dochodzenia do źródła problemu.
5 Why ma na celu dokładne zbadanie konkretnego problemu, w rezultacie pokazując prawdziwą przyczynę problemu. Przykład:
- Pytanie 1: Dlaczego wyrzuca Pan trociny na podłogę?
- Odpowiedź pracownika: Ponieważ podłoga jest śliska i zagraża bezpieczeństwu.
- Pytanie 2: Dlaczego podłoga jest śliska i zagraża bezpieczeństwu?
- Odpowiedź pracownika: Jest na niej olej.
- Pytanie 3: Dlaczego jest na niej olej?
- Odpowiedź pracownika: Maszyna przecieka.
- Pytanie 4: Dlaczego maszyna przecieka?
- Odpowiedź pracownika: Olej spływa przez złączkę.
- Pytanie 5: Dlaczego tak się dzieje?
- Odpowiedź pracownika: Ponieważ osłonka złączki uległa przetarciu…
W opisanym przykładzie przyczyną problemu jest więc zły stan urządzeń oraz brak przeglądów maszyn produkcyjnych. Pokazana jest droga od powstałego problemu, do wykrycia jej przyczyny.
Po co przeprowadzać burzę mózgów?
Burza mózgów jest niesamowitym narzędziem odkrywania nowych, kreatywnych pomysłów. Pozwala na wykorzystywanie ukrytego potencjału twórczego jej uczestników, a bardzo często pomysły jednego członka, mogą być używane przez innych, co generuje kolejne pomysłów. Osborn zmyślnie nazywa to “zarażeniem” – “reakcją łańcuchową”. Na temat procesu twórczego, czyli kreatywności poczytaj tutaj: ? Jak bardzo kreatywny jesteś? TEST
Burza mózgów łączy ludzi, pozwala tworzyć zespół, poczuć się docenionym indywidualnie i grupowo. I tak naprawdę jest… świetną zabawą.
Po mojej burzy mózgów zapraszam Cię teraz do wypowiedzi! Oczywiście, jeżeli spodobał Ci się powyższy tekst ? Machnij do mnie więc łapką – zostaw komentarz lub polub na social media np. Facebook, LinkedIn. Za każdy odzew dziękuję!
Książki warte polecenia:
- Mary Scannell, Zbiór gier doskonalących burzę mózgów, Wydawnictwo: Wolters Kluwer
- Norris Dan, Kreatywność i nienawiść. Twórz jak ludzie sukcesu, Wydawnictwo Helion, 2017 – klik po książkę
- Osho, Kreatywność. Uwolnij swą wewnętrzną moc, Wydawnictwo Czarna Owca, 2013 – klik po książkę
- Agnieszka Biela, Trening kreatywności. Jak pobudzić twórcze myślenie, Wydawnictwo Edgard, 2015 – klik po książkę
03/08/2020 o 17:17
Ciekawy, kompleksowy tekst. Tez czesto używam 5 WHY, tutaj bardzo przydatny przykład. Dla mnie osobiscie oprócz samej listy pomysłów i znalezienia dobrego rozwiązania do zadanego problemu dużym benefitem tego ćwiczenia jest budowa relacji i poprawa komunikacji między uczestnikami Dodałbym może szerzej sposoby wyboru najlepszych rozwiązań. Ważnym aspektem na pewno też jest umiejętne dobranie osób. Często w obecności szefa wielu pracowników się zamyka, co może stanowić duży kłopot.
02/09/2019 o 12:18
Burza mózgów to super patent na wytworzenie niesamowitych pomysłów 🙂
01/07/2019 o 19:04
Jak pierwszy raz usłyszałam o technice mapy myśli trochę mnie to rozbawiło. Teraz sama ją tworze przed każdym wyjazdem 😉
14/06/2019 o 10:51
Używam często kiedy muszę ogarnąć większy temat, można nawet jakiś program do tego zainstalować
04/06/2019 o 17:05
Burza mózgów jest bardzo dobrym rozwiązaniem. Często stosujemy ją w pracy
03/06/2019 o 15:43
Fajny temat , chyba każdemu może się przydać 🙂
28/05/2019 o 16:01
Ostatnio na zajęciach z dialogu motywującego rozmawialiśmy o tym, że pytanie „dlaczego” jest w sumie raczej niebezpieczne, może być odebrane jako konfrontujące. Ja się złapałam na tym, że bardzo często z dzieciakami właśnie w ten sposób szukam głębszego powodu jakiegoś zachowania czy myśli. Potem trafiłam na Twój artykuł i okazało się, że nieświadomie stosuję technikę 2xwhy 😀 Dziękuję 🙂 Taka wiedza przydaje się nie tylko na spotkaniach z pracownikami ale i w gabinecie 🙂 Pozdrawiam 🙂
29/05/2019 o 19:51
Ja bardzo lubię pytać, zadawać pytania otwarte, też „dlaczego”. Takie pytania są bardzo ważne w procesie komunikacji, a już szczególnie przy aktywnym słuchaniu, które pozwala nam zrozumieć drugą osobę. Dziękuję, pzdr!
27/05/2019 o 20:24
Solidny artykuł, widać wiele włożonej pracy
29/05/2019 o 19:51
Adia dziękuję bardzo 🙂
22/05/2019 o 21:16
super wskazówki 😀
20/05/2019 o 11:16
Świetny wpis
18/05/2019 o 11:45
a to ciekawe
17/05/2019 o 11:56
świetnie ujęte!
15/05/2019 o 14:49
Ile ciekawych informacji! Świetny wpis 🙂
15/05/2019 o 23:12
Dziękuję Agnieszka 🙂
14/05/2019 o 23:37
Dzięki, za cenne rady. Tym bardziej, że sama często korzystam z części metod, które podałaś
15/05/2019 o 23:14
Camila tym bardziej mi miło 🙂
14/05/2019 o 15:47
Dzięki za dobre wskazówki, wiele osób nie docenia wartości jakie można wyciągnąć z dobrze przeprowadzonej burzy mózgów 🙂
15/05/2019 o 23:14
Nikola bardzo w punkt, racja!
14/05/2019 o 13:47
Świetny wpis. Bardzo ciekawy i pomocny 🙂
15/05/2019 o 23:15
Dziękuję 🙂
13/05/2019 o 15:45
Bardzo ciekawy wpis 🙂
15/05/2019 o 23:16
Dziękuję 🙂
08/05/2019 o 12:32
Powiem o tym mojemu szefowi 😀
15/05/2019 o 23:18
Klaudia i przetestujcie 🙂
06/05/2019 o 22:29
Świetne rady, z pewnością z nich skorzystam
15/05/2019 o 23:20
Aneta dziękuję 🙂
01/05/2019 o 17:16
Niezłe wskazówki, przydadzą mi się 🙂
27/04/2019 o 13:40
Super wpis
30/04/2019 o 01:11
Dziękuje Ewa 🙂
27/04/2019 o 13:34
Bardzo dobra technika. Również polecam 🙂
30/04/2019 o 01:11
Katarzyny wiedzą co dobre 😉