Okno Johari. Ile wiesz o sobie? Ile wiedzą o tobie inni ludzie?

Czy zastanawiałeś się kiedyś, jak dobrze znasz samego siebie oraz jakie cechy twojej osobowości mogą być niewidoczne zarówno dla ciebie, jak i dla innych? W tym artykule przedstawię narzędzie znane jako Okno Johari, które pomoże odkryć te nieoczywiste aspekty siebie. Poprzez poznanie czterech kluczowych obszarów Okna Johari oraz zrozumienie, jak poszczególne wpływają na relacje, będziesz mógł budować większe zaufanie w zespołach i rozwijać się jako jednostka. Co więcej, dzięki temu narzędziu możesz poprawić swoją samoświadomość, umiejętność komunikacji oraz efektywność współpracy zawodowej.

Jak wyżej zostało wspomniane, Okno Johari jest narzędziem używanym do lepszego zrozumienia samego siebie i poszerzenia swojej samoświadomości, co z kolei może przyczynić się do poprawy komunikacji z innymi oraz bardziej efektywnej współpracy. W kontekście zarządzania może być wykorzystywane do skutecznego budowania zespołu lub jako narzędzie do udzielania i otrzymywania opinii zwrotnych.

Czym jest Okno Johari?

Okno Johari to model psychologiczny, który pomaga nam lepiej zrozumieć, w jaki sposób możemy tworzyć głębsze relacje poprzez komunikację. Nazwa „Johari” pochodzi od połączenia imion psychologów Josepha Lufta i Harry’ego Inghama, którzy stworzyli ten model w 1955 roku. Narzędzie opiera się na dwóch ideach – zaufanie można zdobyć ujawniając informacje o sobie innym i ucząc się na podstawie ich opinii. Każda osoba jest reprezentowana w tym modelu poprzez cztery okna (lub szybę okna). Każde z czterech okien oznaczają dane osobowe, uczucia, motywację oraz to, czy informacje te są znane czy nieznane. Metoda Okna Johari opiera się na założeniu, że każdy człowiek posiada różne cechy, niektóre z nich są mu dobrze znane, ale istnieją także takie, o których nie ma pełnej świadomości. Na tej podstawie tworzy się cztery obszary, znane jako Okna Johari, w tym: obszar otwarty, obszar ukryty, obszar ślepy i obszar nieznany. Głównymi celami użycia tego narzędzia coachingowego są:

1. Budowanie zaufania poprzez dzielenie się informacjami o sobie.
2. Poprawa własnej samoświadomości poprzez poznanie, jakie zdanie o tobie mają inni oraz porównanie tego z własną percepcją.
3. Poprawa komunikacji i relacji interpersonalnych w zespole.

Charakterystyka czterech okien Johari

Okna Johari to cztery kwadraty, określone obszary, które zawierają informacje dotyczące twojej samoświadomości i sposobu, w jaki jesteś postrzegany przez innych. Te obszary (okna/szyby) to:

• otwarty – cechy znane nam i innym
• ukryty – cechy znane nam, ale inni o nich nie wiedzą
• ślepy – inni wiedzą coś o nas, ale my tego nie dostrzegamy
• nieznany – nie wiemy o tym ani my, ani inni

OKNO JOHARI www.katarzynapluska.pl PDF

Obszar otwarty – Arena „Ja wiem i inni wiedzą”

Obszar otwarty, zwany również Areną, to pierwsza sfera, w której jesteśmy świadomi samych siebie i nasze cechy są znane zarówno nam samym, jak i innym ludziom, według zasady: „To co ja i inni wiedzą o mnie”. Jest to nasza publiczna twarz, którą przedstawiamy otoczeniu za pomocą różnych form komunikacji, zarówno werbalnej, jak i pozawerbalnej. W tym obszarze udostępniamy informacje na temat naszych zainteresowań, stylu ubierania się i innych aspektów naszej osobowości, które są ogólnie dostępne i widoczne dla innych.

Obszar ukryty – Fasada „Tylko ja wiem”

To drugie pole, które obejmuje naszą wiedzę o sobie, ale nie jest ona znana innym; to obszar, w którym przechowujemy informacje, których nie udostępniamy publicznie. Mogą to być nasze prywatne myśli, lęki, marzenia, refleksje na temat innych, a także nasze ukryte mocne strony lub wady. To obszar, który może być głęboki i skomplikowany, gdy zawiera wiele nieujawnionych aspektów naszej osobowości. W niektórych przypadkach, gdy ten obszar jest szczególnie rozległy, może to prowadzić do sprzeczności w naszym zachowaniu i obrazie, który prezentujemy innym. Istnienie tego obszaru często wynika z mechanizmów obronnych psychiki, takich jak zaprzeczanie, racjonalizacja czy wyparcie. Możemy określić ten obszar jako „Ja prywatne”.

Obszar ślepy – Ślepy punkt „Tylko inni wiedzą”

Trzecie pole, które obejmuje obszar naszej niewiedzy o sobie, to sfera, w której istnieją aspekty naszej osobowości, o których nie mamy pełnej świadomości, ale dostrzegają ją inni ludzie z naszego otoczenia. Mogą to być drobne wady lub nawyki, których nie chcemy dostrzec u siebie, a inni są w stanie je zauważyć. Dodatkowo, występują tu reakcje, jakie wywołujemy u innych. Poszerzenie tego obszaru może nastąpić poprzez przyjmowanie informacji zwrotnych od otoczenia oraz różnorodne sposoby rozszerzania naszej własnej świadomości. Możemy określić ten obszar jako nasze „Ja ślepe”.

Obszar nieznany – Czarna dziura „Ja nie wiem i inni nie wiedzą”

Ostatnie pole, które obejmuje obszar, który jest nam i innym nieznany, można porównać do czarnej dziury. W tym obszarze mogą znajdować się cechy, które jeszcze się nie ujawniły lub role, które jeszcze nie pełnimy. To obszar, który całkowicie unika naszej świadomości w kontekście relacji interpersonalnych. Z czasem może być zmniejszany poprzez zwiększanie naszej świadomości w obszarze drugim i trzecim. Możemy określić ten obszar jako nasze „Ja nieznane”.

 

Ocena granic między obszarami w Oknie Johari nie jest stała, lecz podlega zmianom. Kiedy odczuwamy niepewność i boimy się dzielić informacjami o sobie, obszar „ukrytego Ja” może się powiększyć. Natomiast w momencie, gdy jesteśmy bardziej otwarci na relacje z innymi i aktywnie pozyskujemy opinie zwrotne dotyczące naszej osoby, obszar „otwartego Ja” może się poszerzyć.

W procesie naszego rozwoju osobistego kluczową rolę odgrywają inni ludzie. Nasze osobiste doświadczenia, refleksje, opinie ważnych dla nas osób, a także związane z nimi emocje wpływają na naszą samoświadomość i to, jak postrzegamy siebie oraz naszą rolę w otaczającym nas świecie. To także wpływa na to, na ile jesteśmy gotowi dzielić się informacjami o sobie z innymi oraz na ile staramy się zachować pewne rzeczy w prywatności. Wymiary poszczególnych obszarów mogą zmieniać się w zależności od naszej samoświadomości i dynamiki relacji z innymi ludźmi.

Jak korzystać z Okna Johari?

Korzystanie z Okna Johari to proces, który wymaga samorefleksji, otwartości na innych i gotowości do zmiany. Jednak może to prowadzić do głębszego zrozumienia siebie, lepszych relacji z innymi i bardziej efektywnej komunikacji, co przyczynia się do rozwoju osobistego i zawodowego. Oto kilka kluczowych kroków, jak korzystać z Okna Johari:

1. Zidentyfikuj swoje cechy. Przede wszystkim musisz poznać siebie. Przejrzyj listę cech i aspektów osobowości i zastanów się, które z nich najlepiej opisują ciebie. To początkowy krok w procesie budowania swojego obszaru „otwartego Ja”.
2. Zdefiniuj swój cel. Zastanów się, w którym obszarze chcesz się rozwijać. Czy chcesz bardziej otwarcie komunikować się z innymi, czy może dowiedzieć się, jakie jest Twoje rzeczywiste Ja w oczach innych? Określenie celu pomoże ci skoncentrować się na konkretnym obszarze.
3. Otwórz się i proś o opinię. Aby zwiększyć obszar „otwarty Ja”, musisz być gotowy na dzielenie się informacjami o sobie i prosić innych o ich opinię na twój temat. To wymaga wewnętrznej odwagi, ale może przynieść wiele korzyści w postaci lepszego zrozumienia i budowania zaufania w relacjach.
4. Rozważ informacje zwrotne. Kiedy otrzymujesz informacje zwrotne od innych, bądź otwarty na ich spostrzeżenia. Porównaj je z własnym postrzeganiem siebie. To pozwoli ci zrozumieć, jakie są różnice między twoim obszarem otwartego Ja a obszarami ukrytym, ślepym i nieznanym.
5. Rozwijaj samoświadomość. Nieustannie pracuj nad rozszerzaniem obszaru „otwartego Ja” poprzez eksplorację swoich uczuć, reakcji i działań w różnych sytuacjach. To może pomóc ci lepiej rozumieć, jakie są twoje mocne strony, słabości i sposób, w jaki wpływasz na innych.
6. Bądź wrażliwy na innych. Równie ważne jest rozważanie, jak twoje działania i zachowanie wpływają na innych ludzi. Przyjmowanie informacji zwrotnych od innych i dostosowywanie swojego zachowania może pomóc w budowaniu zdrowszych relacji.

Jak w praktyce wykonać ćwiczenie Okno Johari? Instrukacja

Ćwiczenie Okno Johari jest doskonałym narzędziem do zrozumienia siebie i innych, rozwijania samoświadomości oraz poprawy komunikacji, aby przeprowadzić to ćwiczenie, postępuj zgodnie z poniższymi krokami:

Przygotowanie:

• materiały: lista cech charakteru, po dwie czyste kartki (mała poniżej B5 oraz większa A4), szablon „Okno Johari”.
• zbierz grupę uczestników; zorganizuj grupę znanych sobie osób, które chcą wziąć udział w ćwiczeniu, może to być zespół z pracy, klasa szkolna, grupa przyjaciół lub inna społeczność, w której chcesz wzmocnić więzi i zrozumienie między jej członkami.

Krok 1. Rozpocznij od przygotowania listy, które opisują różne cechy osobowości, najlepiej by były to przymiotniki. Listę tę należy udostępnić każdemu z uczestników, można więc ją wydrukować lub wyświetlić poprzez projektor. Pobierz darmową listę: OKNO JOHARI LISTA CECH OSOBOWOŚĆI

Krok 2. Rozdaj każdemu z uczestników po dwie czyste kartki (format połowy kartki A5 lub mniejszy). Na pierwszej kartce uczestnik obiektywnie wypisuje 6-10 cech, które uważa za swoje określenie osobowości, a przy tym które są widoczne przez innych ludzi. Tę kartkę każdy zachowuje dla siebie.

Krok 3. Na drugiej czystej kartce uczestnik u góry zapisuje swoje imię (i nazwisko). Podpisane kartki należy udostępnić innym uczestnikom poprzez: przyklejenie ich taśmą klejącą w widocznym miejscu w sali bądź poprzez ułożenie ich w dostępnym dla każdego miejscu, tak, aby każdy z uczestników miał możliwość pracy przy niej. Gdy wszystkie kartki są widoczne, uczestnicy przechodzą od jednej kartki do drugiej i zapisują na niej jak postrzegają określoną osobą. Należy wypisać od jednego do trzech przymiotników ze wcześniejszej listy cech osobowości.

Krok 4. Po zakończeniu wypełniania kart, każdy z uczestników pobiera swoją, w sumie posiada dwie zapisane karty.

Krok 5. Przechodzimy do rozdania szablonów „Okna Johari”. Pobierz darmowy arkusz (pdf): OKNO JOHARI

Krok 6. Właściwa praca przy szablonie, gdzie uczestnik:

👉 w pierwszym oknie „Arena” zapisuje cechy, które powtarzają na obu kartkach, czyli są to te same ich cechy i te, które zostały zapisane przez inne osoby.

👉 w oknie „Fasada”, zapisuje cechy, które znajdują się na kartce, którą sam wypełniał, ale zarazem które nie pojawiły się na kartce uzupełnionej przez inne osoby.

👉 w oknie „Ślepy punkt” działa na odwrót niż przy obszarze „Fasada”, tzn. zapisuje cechy, które znalazły się na kartce wypełnionej przez innych, ale zarazem nie zostały uwzględnione na kartce zapisanej przez siebie samego.

👉 w oknie „Nieznane” zapisuje pozostałe przymiotniki, które nie pojawiły się na żadnej z kartek. W tym obszarze uczestnik może się głębiej zastanowić nad sytuacjami, w których ujawniały się inne cechy, które dotąd były im obce, na przykład w nietypowych lub trudnych sytuacjach.

Krok 7. Omówcie dokładnie i szczerze wnioski z ćwiczenia, porównując to, jak każdy uczestnik postrzega siebie, a jak są postrzegani przez innych. Poruszcie tematy obszarów „Arena”, „Fasada”, „Ślepy punkt” i „Nieznane”, oraz zróbcie podsumowanie znaczenia komunikacji, samoświadomości i relacji interpersonalnych. Wykorzystaj pytania: Jakie uczucia towarzyszą Ci po zakończeniu tego ćwiczenia? Czego doświadczyłeś(-aś) jako łatwe, a co okazało się trudne w trakcie ćwiczenia? Jakie nowe spostrzeżenia zdobyłeś(-aś) o sobie, uczestnicząc w tym ćwiczeniu? W jaki sposób możesz wykorzystać te wnioski w swoim życiu? Jakie korzyści lub lekcje możemy wyciągnąć z tego ćwiczenia dla naszej grupy?

Okno Johari to narzędzie psychologiczne, które pomaga ludziom zrozumieć siebie i swoje relacje z innymi. Dzięki podziałowi cech osobowości na obszar otwarty, ukryty, ślepy i nieznany, pozwala na budowanie zaufania, zwiększanie samoświadomości i poprawę komunikacji. To narzędzie jest przydatne zarówno w rozwoju osobistym, jak i w pracy zespołowej, umożliwiając odkrywanie ukrytych aspektów siebie i budowanie silniejszych więzi z innymi ludźmi. Jeżeli stosowałeś je w praktyce, podziel się w komentarzach spostrzeżeniami.

Literatura:

• Sai Blackbyrn, The Johari Window model, e-book, 2022
• Dinesh Soni, An Introduction to Johari Window, e-book, 2019

 Lektury warte polecenia:

• Brian Spitzberg, Kevin J Barge, P Shewryn Morreale, Komunikacja między ludźmi, Wydawnictwo Naukowe Pwn, 2015 – KLIK po książkę (mój top!)

• Carol Goman Kinsey, Komunikacja, pozawerbalna. Znaczenie mowy ciała…, Wyd. Studio Emka, 2012   – KLIK po książkę